„Ne postoji ništa u životu i našim mislima što se ne može preneti ruskom rečju“, rekao je književnik Konstantin Georgijevič Paustovski – a upravo su na ruskom jeziku napisana neka od najznačajnijih dela svetske književnosti. 

Od takozvanog zlatnog doba, vrhunca koji dostiže u 19. veku, pa sve do savremenog, postmodernističkog stvaranja novijih autora, ruska književnost iznedrila je izuzetno veliki broj vrsnih pisaca, nezaboravnih književnih likova i kultnih naslova pre svega u prozi, ali i u poeziji i drami. U daljem tekstu za vas izdvajamo mudre misli i kratke biografije nekih od majstora ruske pisane reči prevedenih na srpski od početka 19. veka do današnjih dana. 

 “Čitanje je najbolje učenje.” Aleksandar Sergejevič Puškin

Rođen u pretposlednjoj godini 18. veka, poreklom iz plemićke porodice, Aleksandar Sergejevič Puškin zavoleo je književnost još kao dečak, čitajući knjige iz očeve biblioteke. Poznat po romanu u stihu “Evgenije Onjegin”, poemi “Cigani”, drami “Boris Godunov” i drugim delima, stvorio je književni opus koji je, prema mišljenju kritičara, na putu od neoklasicizma, preko romantizma do realizma, a naročito je značajan kao jedan od prvih ruskih pisaca koji su stvarali književna dela na narodnom jeziku. 

Bio je veoma plodan stvaralac – samo za vreme dvogodišnjeg boravka na seoskom imanju svoje majke u mestu Mihajlovskom, gde se osamio nakon što je otpušten iz službe zbog zanimanja za “ateističko učenje”, napisao je čak oko stotinu tekstova. Dočekavši sudbinu koju je kao pisac dodelio jednom od svojih književnih likova – Lenskom iz romana “Evgenije Onjegin”, Puškin je sa samo 37 godina preminuo od posledica ranjavanja koje je zadobio u dvoboju.

“Voleti ne znači biti srećan, već znači odabrati svoju patnju.” Nikolaj Vasiljevič Gogolj

Ruski pisac ukrajinskog porekla Nikolaj Vasiljevič Gogolj rođen je 1809. godine. Interesovanje za književnost i literarni ukus razvio je zahvaljujući ocu, starom kozačkom oficiru, a značajan uticaj na njega kasnije je imalo i prijateljstvo sa još jednim velikim ruskim književnikom – Aleksandrom Sergejevičem Puškinom. Radio je kao državni službenik u ministarstvu Sankt Peterburga i kao nastavnik istorije, ali je ostao upamćen kao “otac ruske prozne književnosti”, budući da su njegova dela (drama “Revizor”, roman “Mrtve duše”, pripovetke “Vij”, “Šinjel”, “Nos” i druga) označila prekretnicu u ruskoj književnosti u kojoj je do tada dominirala poezija. Gogoljevo književno stvaranje obeleženo je i elementima nadrealizma, groteske, fantastike i folklora, ali i društvene satire. U stanju psihičkog rastrojstva, pred sam kraj života 1852. spalio je svoje rukopise, uništivši time i tekst drugog dela romana “Mrtve duše”. 

„Čovek je sklon nabrajanju svojih nevolja, ali nikada ne nabraja svoje radosti. Kada bi ih nabrojao onako kako one to zaslužuju, uvideo bi da svako ima dovoljno sreće u životu.“ Fjodor Mihajlovič Dostojevski

Čuveni pisac Fjodor Mihajlovič Dostojevski (1821–1881) imao je pred sobom vojnu karijeru. No, iako je pohađao Vojnu akademiju, na kojoj se nije posebno istakao jer ga je od školovanja odvraćao prezir prema matematici, odlučio je da se ipak posveti svom istinskom interesovanju – književnosti. 

Gubitak majke i oca sa kojim se suočio još u ranoj mladosti, smrt supruge, loše zdravstveno stanje (bolovao je od epilepsije), smrtna presuda zbog delanja protiv vlasti, koja je preinačena u osam godina prinudnog rada u Sibiru, te sklonost ka kockanju i kockarski dugovi, obeležili su nepunih šest decenija njegovog života, ali i uticali na tematiku i ideje njegovih romana i priča. Štaviše, svoje najpoznatije delo – roman „Zločin i kazna“, napisao je i objavio u izuzetno kratkom roku kako bi se izvukao iz kockarskih dugova. 

Kompleksni karakteri njegovih junaka uz duboku psihološku analizu utkanu u pripovedanje čine ga začetnikom psihološkog romana, za šta mu odaju priznanje drugi autori poput nemačkog književnika Tomasa Mana, koji ga naziva najvećim psihologom svetske književnosti, ali i stručnjaci poput čuvenog Sigmunda Frojda.

“Vreme je iza nas, vreme je pred nama. Čim počneš duže da razmišljaš o onome što je bilo ili o onome što će biti, odmah gubiš ono što je glavno: istinski život u sadašnjosti.” Lav Nikolajevič Tolstoj

Pisac čuvenih romana “Ana Karenjina” i “Rat i mir”, kao i niza novela i kratkih priča – Lav Nikolajevič Tolstoj, rođen je 1828. i jedan je od ruskih klasika koji su doživeli najdublju starost, budući da je preminuo od zapaljenja pluća u svojoj 82. godini. U svojim delima prikazivao je široku socijalnu i psihološku sliku tadašnje Rusije i njenog društva, a roman “Rat i mir” pred čitaoca donosi čak 580 fiktivnih i istorijskih likova. 

Iz porodice je poneo titulu grofa, ali se za života zalagao za prava radničke klase i bio izraziti pacifista, na šta su posebno uticala traumatična iskustva koja je preživeo na službovanju u armiji i kao potporučnik artiljerijskog puka u Krimskom ratu. Iako su ga učitelji okarakterisali kao “nesposobnog i nevoljnog da uči”, a on sam napustio započete studije prava i orijentalnih jezika, Tolstoj se bavio i pedagoškim radom i šezdesetih godina 19. veka pokrenuo sopstvenu školu u svom rodnom mestu, Jasnoj Poljani. Ova škola bila je zasnovana na teoriji tzv. slobodnog vaspitanja i svojim inovativnim idejama suprotstavljala se tadašnjem obrazovnom sistemu. 

„I za hiljadu godina čovek će isto ovako uzdisati: Ah, teško je živeti – i u isti mah ovako isto kao i sada, bojaće se i neće hteti da umre.“ Anton Pavlovič Čehov

Iako je počeo da piše i objavljuje prvenstveno zbog zarade kojom se izdržavao na studijama medicine, za svog relativno kratkog života (od 1860. do 1904. godine) Anton Pavlovič Čehov stekao je status najznačajnijeg ruskog dramskog pisca, a u prozno stvaranje uveo je inovacije koje su bile od velikog značaja za razvoj moderne kratke priče. Lekar koji je govorio da mu je medicina supruga, a književnost ljubavnica, od rane mladosti bio je ljubitelj pozorišta, a njegov život bio je obeležen i putovanjima – između ostalog, plovio je Indijskim i Tihim okeanom, a na ostrvu Sahalin se kao lekar bavio istraživanjem života u zatvoreničkim logorima. 

Autor drama “Ujka Vanja”, “Galeb”, “Tri sestre”, “Ivanov” i drugih dela u kojima dominiraju psihološki realizam, lirska atmosfera i specifičan, gorki humor, Čehov umire u 44. godini zdravlja ozbiljno narušenog tuberkulozom.

„Bojiš se – jer je to jače od tebe, mrziš – zato što se bojiš, voliš – zato što ne možeš da pokoriš. Jer se samo i može voleti ono što je nepokorno.” Jevgenij Zamjatin

Ruski pisac Jevgenij Ivanovič Zamjatin (1884–1937) ljubav prema knjigama razvio je još u detinjstvu, i već sa četiri godine umeo je da čita. Iako je slavu stekao pre svega kao književnik, radio je i kao profesor brodogradnje, predavač ruske književnosti, stilistike i tehnike umetničke proze. Pored toga, bio je i prevodilac, a sa engleskog jezika na ruski prevodio je i dela Džeka Londona i Herberta Džordža Velsa. 

U svetskoj književnosti najpoznatiji je kao autor jednog od prvih distopijskih romana – “Mi”, u kome otvoreno kritikuje totalitaristički režim, a koji je kasnije bitno uticao i na pisce poput Oldosa Hakslija i Džordža Orvela. Tema ovog značajnog ostvarenja najpre mu je donela poteškoće u pronalaženju izdavača, nakon objavljivanja zabranu svih njegovih dela od strane tadašnjih vlasti, a na kraju je dovela i do Zamjatinovog konačnog napuštanja rodne zemlje, da bi ostatak života proveo u Parizu.

 “Na svetu nema zlih ljudi, postoje samo nesrećni ljudi.” Mihail Bulgakov

Autor romana “Majstor i Margarita”, jednog od književnih remek-dela 20. veka – Mihail Afanasijevič Bulgakov, rođen je 1891. godine. Stekavši medicinsko obrazovanje, radio je i kao lekar Crvenog krsta i vojni lekar za vreme Prvog svetskog rata i građanskog rata u Rusiji. Pored romana i velikog broja pripovetki, kao saradnik niza časopisa napisao je i oko 120 feljtona, ogleda i reportaža. Kao dramaturg i pozorišni reditelj bavio se i pisanjem pozorišnih komada, operskih libreta i filmskih scenarija, a na poziciji libretiste i prevodioca bio je angažovan i u čuvenom Boljšoj teatru. 

Na svom najznačajnijem delu, romanu “Majstor i Margarita”, radio je više od decenije, a poslednje verzije teksta diktirao je svojoj supruzi u poslednjim godinama života. Ovo višeslojno delo koje se može tumačiti kao društveni, psihološki, ljubavni i fantastični roman, ali i kao satira i roman-parabola, prvi put je objavljeno u tadašnjem SSSR-u tek 1966, čitavih 26 godina nakon piščeve smrti.

“Ceo život je podeljen na tri razdoblja: predosećanje ljubavi, delovanje ljubavi i prisećanje na ljubav.” Marina Cvetajeva

Rođena 1892. godine u umetničkoj porodici, jedna od najvećih ruskih pesnikinja – Marina Ivanovna Cvetajeva, počela je da piše poeziju sa svega šest godina, a stihove je stvarala kako na ruskom, tako i na nemačkom i francuskom jeziku. Studirala je na čuvenom francuskom univerzitetu Sorbona, bila je muzički obrazovana, bavila se prevođenjem, a interesovala se i za drevnu mitologiju, što je imalo uticaj i na njeno stvaralaštvo. 

Ipak, izuzetan talenat i široko obrazovanje nisu je poštedeli tragedija koje su obeležile njen život počev od perioda građanskog rata u Rusiji – smrt ćerke, težak život u emigraciji, siromaštvo, streljanje supruga, bile su samo neke od nedaća koje su pesnikinju nagnale na samoubistvo u 48. godini. Od svoje prve knjige “Večernji album”, objavljene 1910. godine, objavila je još 14 pesničkih zbirki, a za sobom je ostavila i niz dramskih i esejističkih tekstova.

“Najviše imaju reći oni koji najviše ćute.” Aleksandar Solženjicin

Aleksandar Isajevič Solženjicin (1918–2008) smatra se jednim od najznačajnijih proznih pisaca 20. veka, a za svoje književno stvaralaštvo 1970. godine dobio je i Nobelovu nagradu. Delo koje ga je učinilo poznatim je pripovetka “Jedan dan Ivana Denisoviča”, koja otvara temu Staljinovih logora opisujući svakodnevicu običnog logorskog zatočenika. Autobiografski elementi, život u emigraciji (bio je proteran iz SSSR-a) i lično iskustvo boravka u sibirskim logorima, u kojima je proveo devet godina, umnogome su obeležili Solženjicinovu prozu. 

U svojim delima spajao je nasleđe ruskih klasika sa inovacijama evropskog modernizma, uvodeći i elemente ironije i satire, a svojom književnošću oštro se suprotstavljao tadašnjem sovjetskom totalitarizmu. Takođe, bio je i dramaturg i istoričar, član Ruske akademije nauka, ali i Srpske akademije nauka i umetnosti.

“Razmišljam o postojanju. Pa zar nije predivno postojati? Ali samo borba je u stanju da učini da se oseti ta radost.” Viktor Peljevin

Viktor Olegovič Peljevin rođen je 1962. godine i jedan je od najpoznatijih pisaca savremene ruske književnosti. Iako je najpre završio Moskovski fakultet za energetiku, kasnije se posvetio književnosti i pohađao kurseve kreativnog pisanja. Njegova dela prevedena su na sve veće svetske jezike, između ostalih i na kineski i japanski. U svojim romanima i pričama prepliće postmodernističke ideje i postupke, naučnu fantastiku, satiru i apsurd, kao i filozofiju ezoterije, a već prvi roman “Omon Ra” doneo mu je nominaciju za rusku Bukerovu nagradu. Bio je i urednik magazina “Nauka i religija”, gde se bavio temama kao što je istočnjački misticizam, a u ovom časopisu objavljena je i njegova prva kratka priča “Čarobnjak Ignat i ljudi”.

 Iako tvrdi da je roman “Majstor i Margarita” jedno od dela koja su najsnažnije uticala na njega kao čitaoca, u intervjuima odbija da navodi autore koji su imali uticaj na njegovo pisanje jer, prema njegovim rečima, veruje da je “jedina prava ruska književna tradicija – pisati dobre knjige na način na koji to niko ranije nije činio”.